นิวรณ์ 5...ไม่ว้าวุ่น​ด้วย​ 5​ เคล็ดลับ​สำหรับ​นั่ง​สมาธิ

ปัญหา​​หลัก​ๆ​ ของผู้กำลัง​ฝึกสมาธิ​ คือ​ เมื่อ​นั่ง​สมาธิ​แล้ว​ ใจมักว้าวุ่น​ มีความยากลำบากใน​การวางใจ​ ตึงเครียด​ไป​ สติย่อหย่อน​ไป​ ไม่ยอมหยุดนิ่ง​ โดย​สรุปคือเนื่องจาก​ว่ามีสาเหตุสำคัญ​คือ​ ​นิวรณ์ 5 ประการ​มาเป็นเครื่องกั้นนั่นเอง​

นิวรณ์ แปลว่า เครื่องกั้น หมายถึง สิ่งที่ขวางกั้นจิตทำให้สมาธิไม่อาจเกิดขึ้นได้ คืิอกั้นไม่ให้ใจของเรา หรือเห็น จำ​ คิด รู้ เข้าไปถึงดวงธรรมภายใน ไม่ให้ใจของเราตกศูนย์เข้าไป ถึงดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายมนุษย์หยาบ ใส บริสุทธิ์ โตเท่ากับฟองไข่แดงของไก่ แล้วก็ลอยขึ้นมาเป็นดวงปฐมมรรค คือกั้นไม่ให้เข้าถึงปฐมมรรค เรียกว่า "นิวรณ์ 5" ได้​แก่...

1.กามฉันทะ คือ การตรึกถึงเรื่องเพศ เรื่องทรัพย์สมบัติ หรือเรื่อง​คน สัตว์ สิ่งของ เป็นต้น เป็น​ความยินดี พอใจ เพลิดเพลินในกามคุณอารมณ์ ได้แก่ ความยินดี พอใจในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ (สิ่งสัมผัสทางกาย) อันน่ายินดี น่ารักใคร่พอใจ รวมทั้งความคิดอันเกี่ยวเนื่องด้วยรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะนั้น

วิธี​แก้ไข​ : ​พิจารณาโทษของกาม, พิจารณาอสุภะ​ (ความ​ไม่​งาม​ของ​สังขาร​ร่างกาย)​

2.พยาบาท ความขุ่นมัว ขัดเคืองใจ มุ่งร้ายเขา คือ ความโกรธ ความไม่พอใจ ขัดเคืองใจ​

วิธี​แก้ไข​ : พิจารณาโทษของความโกรธ,
ให้อภัยทาน - แผ่เมตตา

3. ถีนมิทธะ คือ ความง่วง ความท้อ เคลิบเคลิ้ม​
แยกเป็นถีนะ คือ ความหดหู่ท้อถอย และมิทธะ คือ ความง่วงเหงาหาวนอน ถีนะและมิทธะนั้นมีอาการแสดงออกที่คล้ายกันมาก คือทำให้เกิดอาการเซื่องซึมเหมือนกัน แต่มีสาเหตุที่ต่างกันคือ

ถีนะเป็นกิเลสชนิดหนึ่ง เกิดจากการปรุงแต่งของจิต ทำให้เกิดความย่อท้อ เบื่อหน่าย ไม่มีกำลังที่จะทำความเพียรต่อไป

ส่วนมิทธะนั้นเกิดจากความเมื่อยล้าอ่อนเพลียของร่างกาย หรือจิตใจจริง ๆ เนื่องจากตรากตรำมามาก หรือขาดการพักผ่อนที่เพียงพอ หรือการรับประทานอาหารที่มากเกินไป

วิธี​แก้ไข : วิธีการ​ที่​พระพุทธเจ้าทรงสอนพระมหาโมคคัลลานะ​ เช่น​ ตรึกธรรมะ, นึกถึงแสงสว่าง​ ฯลฯ

4.อุทธัจจกุกกุจจะ คือ​ ความฟุ้งคิดไปในเรื่องราวต่างๆ

อุทธัจจกุกกุจจะ แยกเป็นอุทธัจจะคือความฟุ้งซ่านของจิต และกุกกุจจะคือความรำคาญใจ

อุทธัจจะนั้นคือการที่จิตไม่สามารถยึดอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้เป็นเวลานาน จึงเกิดอาการฟุ้งซ่าน เลื่อนลอยไปเรื่องนั้นเรื่องนี้

ส่วนกุกกุจจะนั้นเกิดจากความกังวลใจ หรือไม่สบายใจถึงอกุศลที่ได้ทำไปแล้วในอดีต ว่าไม่น่าทำไปอย่างนั้นเลย หรือบุญกุศลต่าง ๆ ที่ควรทำแต่ยังไม่ได้ทำ ว่าน่าจะได้ทำอย่างนั้นอย่างนี้

วิธี​แก้ไข : ฝึกลมหายใจเข้า​-ออก​ให้ลึกๆ ยาวๆ,
ฝึกสติ, ทำใจสบาย,​ ปล่อยวาง​

5.วิจิกิจฉา คือ ความลังเลสงสัย สงสัยว่ามีจริงไหม คนอย่างเราจะสามารถ​เข้าถึงธรรมหรือไม่ ? หรือมีคนอื่นเข้าถึงหรือไม่​?
วิจิกิจฉา คือ ความลังเลสงสัย ไม่แน่ใจ หรือไม่ปักใจเชื่อว่าสิ่งใดถูกสิ่งใดผิด หรือควรทำแบบไหนดี จิตจึงไม่อาจมุ่งมั่นในอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งได้อย่างเต็มที่ สมาธิจึงไม่เกิดขึ้น​

วิธี​แก้ไข : หมั่นศึกษา & สอบถามครูบาอาจารย์
เพื่อพัฒนาให้มีสมาธิก้าวหน้า

นิวรณ์ 5 นี้เป็นเครื่องกั้นไม่ให้เราเข้าถึงธรรมภายใน อุปมาเหมือนเรามีดวงตาที่สามารถเห็นอะไรก็ได้ แต่ถูกถุงดำมาสวมศีรษะครอบเอาไว้ถึง 5 ชั้น ทำให้มองอะไรไม่เห็นไปตามความเป็นจริง ถุงดำ 5 ชั้นก็คล้ายๆ กับนิวรณ์ทั้ง 5 นี่แหละ เพราะนิวรณ์มันดำมืดเป็นเครื่องกั้นในการเห็น ไม่ให้ใจเราเข้าถึงดวงธรรม ถึงดวงปฐมมรรค แม้มีอยู่ในตัว ก็เข้าไม่ถึง เมื่อเข้าไม่ถึง จึงไม่รู้ว่ามี เราจึงไม่เคยเจอความสุขที่แท้จริง ไม่เคยอบอุ่นใจเลย เพราะเข้าไม่ถึงพระรัตนตรัย

ที่มา​ : นิวรณ์​ 5​, หนังสือ​ "ง่าย​แต่​ลึก" เล่ม​ 4

Cr. เพจ Johannesburg Meditiation Centre
#นิวรณ์5 #สมาธิ #072today